Koniugacja czasowników w języku niemieckim jest dość logiczna i regularna. Większość niemieckich czasowników kończy się w formie podstawowej na -en (np. machen, hören, arbeiten). Ta forma podstawowa to bezokolicznik (Infinitiv) i tak też jest podawana w słownikach.
Kiedy jednak czasownik pojawia się w zdaniu, trzeba go odmienić (czyli skonjugować), aby pasował do osoby (ja, ty, on itd.). W czasie teraźniejszym (Präsens) koniugacja czasowników regularnych przebiega według stałych zasad. Wyjątki stanowią czasowniki nieregularne (np. sein, haben, werden) oraz czasowniki modalne (np. können, müssen), które zmieniają temat lub mają nietypowe końcówki w niektórych osobach.
Tabela koniugacji – przykład: machen (robić)
| Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
|---|---|---|
| 1. osoba | ich mache | wir machen |
| 2. osoba | du machst | ihr macht |
| 3. osoba | er/sie/es macht | sie/Sie machen |
Dlaczego czasownik potrzebuje zaimka?
W języku niemieckim końcówki czasownika wskazują na osobę, ale w wielu przypadkach są powtarzalne (np. wir i Sie mają tę samą końcówkę -en). Dlatego potrzebny jest zaimek osobowy lub imię, aby określić, kto wykonuje czynność.
Zasada:
Podmiot (Nominativ) + czasownik tworzą podstawę zdania.
Przykłady:
- Anna macht Hausaufgaben.
- Wir machen Sport.
- Der Lehrer macht eine Pause.
- Du machst das gut.
- Meine Freunde machen ein Foto.
1. osoba – Ich / Wir
Singular (ich)
Gdy mówimy o sobie, używamy „ich”:
- Ich heiße Tomasz.
- Ich komme aus Krakau.
- Ich arbeite als Ingenieur.
- Ich spiele gerne Schach.
- Ich lerne Deutsch.
Plural (wir)
Gdy mówimy o sobie i co najmniej jednej innej osobie, używamy „wir”:
- Wir wohnen in Danzig.
- Wir gehen heute ins Kino.
- Wir haben zwei Kinder.
- Wir sprechen Polnisch und Englisch.
2. osoba – Du / Ihr
Singular (du)
Używamy „du” wobec jednej osoby, którą dobrze znamy (np. rodzina, przyjaciele):
- Wo wohnst du?
- Was machst du heute?
- Lernst du Deutsch?
- Spielst du Fußball?
Odpowiedzi:
- Ich wohne in Posen.
- Ich mache meine Hausaufgaben.
- Ja, ich lerne Deutsch.
- Nein, ich spiele kein Fußball.
Plural (ihr)
Używamy „ihr” wobec kilku osób, które znamy i do których się zwracamy bezpośrednio:
- Wie geht es euch?
- Was macht ihr gerade?
- Kommt ihr mit ins Kino?
Odpowiedzi:
- Uns geht’s gut.
- Wir machen ein Picknick.
- Ja, wir kommen mit.
3. osoba – Er / Sie / Es / Sie (Pl.)
Singular
- er – dla osób i rzeczy rodzaju męskiego:
Der Mann ist neu. Er kommt aus Hamburg.
Der Hund ist alt. Er schläft viel. - sie – dla osób i rzeczy rodzaju żeńskiego:
Die Frau heißt Lena. Sie ist Lehrerin.
Die Lampe ist kaputt. Sie war teuer. - es – dla rzeczy rodzaju nijakiego lub dzieci/zwierząt:
Das Kind spielt draußen. Es ist fröhlich.
Das Auto ist rot. Es fährt schnell. - man – zaimek bezosobowy, używany w ogólnych stwierdzeniach:
Man darf hier nicht rauchen.
Man muss pünktlich sein.
Man lernt nie aus.
Plural (sie)
Używany, gdy mówimy o kilku osobach lub rzeczach:
- Die Kinder spielen im Garten. Sie lachen laut.
- Meine Eltern wohnen in Warschau. Sie arbeiten beide.
- Die Bücher sind interessant. Sie kosten viel.
Forma grzecznościowa – „Sie”
Zaimek „Sie” piszemy wielką literą. Stosujemy go w sytuacjach formalnych: wobec nieznajomych, w pracy, w sklepie lub w urzędach. Bez względu na to, czy mówimy do jednej osoby, czy do kilku, czasownik zawsze odmieniamy jak w 3. osobie liczby mnogiej (-en).
Przykłady:
- Guten Morgen, Herr Schmidt.
Wie heißen Sie?
Was machen Sie beruflich?
Wohnen Sie in Berlin? - Guten Tag, meine Damen und Herren.
Ich freue mich, dass Sie hier sind.
Haben Sie Fragen?
Odpowiedzi:
- Ich heiße Monika Kowalska.
- Ich arbeite bei Siemens.
- Ich wohne in München.
Podsumowanie końcówek w Präsens
| Osoba | Końcówka | Przykład (machen) |
|---|---|---|
| ich | -e | ich mache |
| du | -st | du machst |
| er/sie/es | -t | er macht |
| wir | -en | wir machen |
| ihr | -t | ihr macht |
| sie / Sie | -en | sie machen / Sie machen |