Czas perfekt w języku holenderskim, czyli voltooid tegenwoordige tijd (lub perfectum), tworzy się przy użyciu czasownika posiłkowego haben (hebbem) lub zijn (być) oraz imiesłowu czasu przeszłego czasownika głównego, który znajduje się na końcu zdania. Czasownik posiłkowy haben lub zijn jest odmieniany przez osoby, a imiesłów czasu przeszłego jest niezmienny.
1. Budowa Czasu Perfectum
Czas Perfectum składa się z dwóch elementów:
- Odmienionego czasownika posiłkowego (hebben lub zijn).
- Imiesłowu czasu przeszłego (tzw. ’t voltooid deelwoord’).
Kiedy używać hebben, a kiedy zijn?
| Czasownik Posiłkowy | Typ czasownika głównego | Przykłady |
| hebben | Większość czasowników, w tym: – czasowniki przechodnie (z dopełnieniem) – czasowniki regularne i nieregularne, które nie oznaczają ruchu | eten (jeść), lezen (czytać), werken (pracować), praten (rozmawiać) |
| zijn | Czasowniki, które oznaczają ruch, zmianę stanu, pozostanie w miejscu lub są nieregularne, ale wymagają 'zijn’ | gaan (iść), komen (przychodzić), worden (stawać się), blijven (zostać), zijn (być), gebeuren (wydarzyć się) |
- Ik heb een boek gelezen. (Przeczytałem książkę.) – z „hebben”, bo „lezen” to czasownik przechodni.
- Ik ben naar huis gegaan. (Poszedłem do domu.) – z „zijn”, bo „gaan” oznacza ruch.
2. Tworzenie Imiesłowu Czasu Przeszłego (Voltooid Deelwoord)
A. Regularne Czasowniki
Tworzenie imiesłowu dla regularnych czasowników jest bardzo podobne do zasady O.V.T., ale używamy prefiksu ge- i końcówki -d lub -t.
| Zasada | Formuła | Przykład (werk-en) | Przykład (woon-en) |
| Rdzeń kończy się na t, k, f, s, ch, p | ge- + rdzeń + -t | ge + werk + t → gewerkt | |
| Rdzeń kończy się na inne litery | ge- + rdzeń + -d | ge + woon + d → gewoond |
Uwaga: Jeśli rdzeń już kończy się na t lub d, końcówka nie jest podwajana (np. praten → gepraat).
B. Nieregularne Czasowniki
Formy nieregularnych imiesłowów musisz po prostu zapamiętać. Często mają nieregularne końcówki lub zmianę samogłoski.
| Bezokolicznik (Infinitief) | Czasownik posiłkowy | Imiesłów (Voltooid Deelwoord) | Tłumaczenie |
| beginnen | hebben / zijn* | begonnen | zaczynać |
| blijven | zijn | gebleven | zostawać |
| breken | hebben | gebroken | łamać |
| brengen | hebben | gebracht | przynosić |
| denken | hebben | gedacht | myśleć |
| doen | hebben | gedaan | robić |
| dragen | hebben | gedragen | nosić |
| drinken | hebben | gedronken | pić |
| eten | hebben | gegeten | jeść |
| gaan | zijn | gegaan | iść |
| geven | hebben | gegeven | dawać |
| helpen | hebben | geholpen | pomagać |
| hebben | hebben | gehad | mieć |
| houden | hebben | gehouden | trzymać |
| kiezen | hebben | gekozen | wybierać |
| kijken | hebben | gekeken | patrzeć |
| komen | zijn | gekomen | przychodzić |
| kopen | hebben | gekocht | kupować |
| krijgen | hebben | gekregen | dostawać |
| kunnen | hebben | gekund | móc (umieć) |
| laten | hebben | gelaten | pozwalać |
| lezen | hebben | gelezen | czytać |
| liggen | hebben | gelegen | leżeć |
| lopen | hebben / zijn** | gelopen | biegać / chodzić |
| moeten | hebben | gemoeten | musieć |
| mogen | hebben | gemogen | móc (mieć pozwolenie) |
| nemen | hebben | genomen | brać |
| rijden | hebben / zijn*** | gereden | jechać |
| roepen | hebben | geroepen | wołać |
| schrijven | hebben | geschreven | pisać |
| slapen | hebben | geslapen | spać |
| spreken | hebben | gesproken | mówić |
| staan | hebben | gestaan | stać |
| sterven | zijn | gestorven | umierać |
| vallen | zijn | gevallen | upadać |
| varen | hebben / zijn | gevaren | pływać (statkiem) |
| vergeten | hebben / zijn**** | vergeten | zapominać |
| vinden | hebben | gevonden | znajdować |
| vragen | hebben | gevraagd | pytać |
| willen | hebben | gewild | chcieć |
| weten | hebben | geweten | wiedzieć |
| worden | zijn | geworden | stawać się |
| zeggen | hebben | gezegd | mówić |
| zien | hebben | gezien | widzieć |
| zitten | hebben | gezeten | siedzieć |
| zijn | zijn | geweest | być |
| zoeken | hebben | gezocht | szukać |
| zwemmen | hebben / zijn | gezwommen | pływać |
C. Wyjątki od reguły ge-
- Czasowniki zaczynające się od be-, ge-, her-, ont-, ver- nie przyjmują prefiksu ge-.
- beginnen (zaczynać) → begonnen
- verkopen (sprzedawać) → verkocht
- Czasowniki kończące się na -eren również nie mają prefiksu ge-.
- studeren (studiować) → gestudeerd (wyjątek)
- informeren (informować) → geïnformeerd (wyjątek)
3. Szyk Wyrazów w Zdaniu
W zdaniach z czasem Perfectum, czasownik posiłkowy jest odmieniany i stoi na drugiej pozycji, natomiast imiesłów idzie na sam koniec zdania.
- Ik heb gisteren een film gezien. (Widziałem film wczoraj.)
- Zij is naar de supermarkt gegaan. (Ona poszła do supermarketu.)
4. Kiedy Używać Perfectum?
- Najczęstsze użycie: Do opisywania przeszłej czynności, która jest zakończona, ale ma związek z teraźniejszością. To jest główny czas używany w mowie potocznej.
- Ik heb mijn huiswerk gemaakt. (Zrobiłem moje zadanie domowe. – Teraz jestem wolny.)
- Do opisu doświadczeń życiowych.
- Zij is in veel landen geweest. (Ona była w wielu krajach.)
- W odpowiedziach na pytania o przeszłość.
- Heb je gisteren gewerkt? (Czy pracowałeś wczoraj?)
- Ja, ik heb gisteren gewerkt. (Tak, pracowałem wczoraj.)