Czym są przyimki złożone w niderlandzkim?
Przyimki złożone to w zasadzie rozdzielone konstrukcje przyimkowe. Składają się z dwóch elementów:
- Przyimek właściwy (często taki, który może funkcjonować samodzielnie, np. aan, achter, door, met, naar, om, op, tegen, van).
- Partuły przyimkowej (często jest to element kierunkowy, np. toe, aan, heen, mee, af, in), która jest traktowana jako część nieodłączna tej konstrukcji.
Najważniejsza zasada: Rozdzielność
Najważniejsze jest to, że w zdaniu te dwie części nie stoją bezpośrednio obok siebie, ale są rozdzielone rzeczownikiem, zaimkiem lub inną grupą wyrazową, do której się odnoszą.
- [Przyimek] … [Rzeczownik/Zaimek] … [Partuła]
Ta partuła (toe, aan, heen, mee, af, in, na) często ląduje na końcu zdania (w przypadku zdań prostych) lub grupy składniowej.
| Konstrukcja | Znaczenie | Przykład (niderl.) | Tłumaczenie (pol.) | Uwagi |
| aan … toe | do (punkt końcowy) | Aan het einde van de dag toe. | Do końca dnia. | Wskazuje na punkt końcowy (czas/miejsce). |
| achter … aan | za (podążanie) | De hond rent achter de bal aan. | Pies biegnie za piłką. | Oznacza podążanie za czymś. |
| door … heen | przez (z jednej strony na drugą) | We liepen door het bos heen. | Szliśmy przez las. | Podkreśla ruch w poprzek. |
| langs … heen | wzdłuż, obok (mijając) | We reden langs de kust heen. | Jechaliśmy wzdłuż wybrzeża. | Oznacza mijanie lub ruch wzdłuż czegoś. |
| met … mee | z (udział, współuczestniczenie) | Ga je met me mee naar de markt? | Idziesz ze mną na targ? | Oznacza wspólny ruch. |
| naar … toe | do (kierunek) | We gaan naar mijn ouders toe. | Jedziemy do moich rodziców. | Podkreśla kierunek. |
| om … heen | wokół (okrążanie) | Ze liep om het huis heen. | Szła wokół domu. | Oznacza ruch dookoła. |
| onder … door | pod (przejście pod) | De bal rolde onder de stoel door. | Piłka przetoczyła się pod krzesłem. | Oznacza ruch pod czymś. |
| op … af | na, do (zbliżanie się) | Hij liep recht op me af. | Szedł prosto na mnie. | Oznacza zbliżanie się do celu. |
| op … na | oprócz, z wyjątkiem | Iedereen was aanwezig, op één persoon na. | Wszyscy byli, oprócz jednej osoby. | Oznacza wyjątek. |
| over … heen | ponad (przeskoczenie, pokonanie) | De auto reed over de drempel heen. | Samochód przejechał przez próg. | Podkreśla ruch ponad przeszkodą. |
| tegen … aan | przy, na (dotyk, oparcie) | Het hangt tegen de muur aan. | To wisi przy ścianie. | Oznacza kontakt fizyczny. |
| tegen … in | przeciw (wbrew) | Ze liep tegen de wind in. | Szła pod wiatr. | Oznacza kierunek wbrew czemuś. |
| van … af | z (oddalenie) | Hij sprong van de tafel af. | Skoczył z stołu. | Oznacza oddalenie się od punktu. |
| van … tot | od… do… (zakres) | Van negen tot vijf. | Od dziewiątej do piątej. | Używane dla zakresu (często czasowego). Toe jest opcjonalne. |